Transistör devreleri
KATEGORİLER
Ortak Beyzli Devre
Üç uçlu bir devre elemanında bir ortak uç, bir giriş ucu ve bir çıkış ucu vardır. Ortak uca göre transistör devreleri farklı karakteristik gösterir. Ortak uç taban ise ortak tabanlı devre oluşur. Ortak tabanlı devrede giriş akımı emiter, çıkış akımı ise kollektör akımıdır. Çıkış akımının giriş akımına oranı DC akım kazancını verir ve αDC olarak tanımlanır.
Ortak Emiterli Devre
Ortak emiterli devrede NPN transistörün aktif bölgede çalışması için B-E uçlarına V ve C-E uçlar BE ına V kutuplama gerilimleri CE uygulanır. E-B jonksiyonu ileri yönde kutuplanır yani V gerilimi pozitiftir. Kollektöre, BE emitere göre pozitif V gerilimi uygulan CE ır. Kollektör gerilimi tabana göre aşağıdaki gibi yazılır. VCB = VCE − VBE C-B jonksiyonunu ters kutuplamak için VCB gerilimi pozitif olmalıdır. Yani V gerilimi CE VBE geriliminden büyük olmalıdır. V gerilimi CE V ’den küçük ise BE V gerilimi negatif olur ve CB C-B jonksiyonu ileri yönde kutuplanır dolayısıyla transistör doymaya girer. Ortak emiterli devrede giriş taban, çıkış kollektördür. Belirli bir I giri B ş akımı için IC çıkış akımı oluşur. Transistörün çalışması ortak tabanlı devreki gibidir.
Ortak Beyzli Devre
Üç uçlu bir devre elemanında bir ortak uç, bir giriş ucu ve bir çıkış ucu vardır. Ortak uca göre transistör devreleri farklı karakteristik gösterir. Ortak uç taban ise ortak tabanlı devre oluşur. Ortak tabanlı devrede giriş akımı emiter, çıkış akımı ise kollektör akımıdır. Çıkış akımının giriş akımına oranı DC akım kazancını verir ve αDC olarak tanımlanır.
Ortak emiterli devrede NPN transistörün aktif bölgede çalışması için B-E uçlarına V ve C-E uçlar BE ına V kutuplama gerilimleri CE uygulanır. E-B jonksiyonu ileri yönde kutuplanır yani V gerilimi pozitiftir. Kollektöre, BE emitere göre pozitif V gerilimi uygulan CE ır. Kollektör gerilimi tabana göre aşağıdaki gibi yazılır. VCB = VCE − VBE C-B jonksiyonunu ters kutuplamak için VCB gerilimi pozitif olmalıdır. Yani V gerilimi CE VBE geriliminden büyük olmalıdır. V gerilimi CE V ’den küçük ise BE V gerilimi negatif olur ve CB C-B jonksiyonu ileri yönde kutuplanır dolayısıyla transistör doymaya girer. Ortak emiterli devrede giriş taban, çıkış kollektördür. Belirli bir I giri B ş akımı için IC çıkış akımı oluşur. Transistörün çalışması ortak tabanlı devreki gibidir.
Ortak Kollektörlü Devre
Ortak Kollektörlü devrede DC giriş akımı IB, DC çıkış akımı IE dir. Buna göre DC akım kazancı;
hFC=(ß + 1)
VCE sabit olmak üzere hFC=IE / IB olur.
Ortak kollektörlü devrelerin özellikleri;
Güç kazanci iyi
Gerilim kazancı 1 den küçük
Akım kazancı iyi
Giriş empedansı yüksek, örneğin 300Kohm
Çıkış empedansı çok küçük, 2ohm - 300ohm
Giriş ve çıkış arasında faz farkı yok.
Ortak kollektörlü devreler bağlandıkları devreleri yüklemezler. Çıkışları ise düşük empedanslı olduğu için çoğunlukla güç yükselteci, regülatör çıkış katı ve tampon devreler olarak yaygın olarak kullanılmaktadır.
Yukarıdaki anlatımların tamamını NPN transistörler için yaptım. PNP transistörlerde aynı formüller geçerli olup sadece akım işaretlerinin önüne ( - eksi) işareti gelir.
Gerilim bölücü kutuplama
Bu kutuplama en çok kullanılan tiptir. Tam kararlı ve
otomatik kutuplama da denilmektedir.
RB2
direnci bazın
kutuplama geriliminin sağlamaktadır. Thevenin teoremi
uygulanarak devre basitleştirilir.
Darglington baglantı nedir? Ve Nasıl baglanır?
Darglington baglantı nedir? Ve Nasıl baglanır?
Darlington bağlantı ile bilmemiz gereken ilk kavram “kazanç sağlamak için “ kullanılır ve genelde rastladığımız yerler devrelerin çıkışlarında kuvvetlendirici olarak görülürler.
Bu bağlantıda 2 yada daha fazla aynı çeşit transistör (bjt) kullanılır. Baglantı çok basit olup kollektörler birleştirilir. Birinci transistörün emiteri ikinci transistörün basesine bağlanır. Böylelikle 1. Transistör ikinci transistördeki geçişi (iletkenliği) kontrol eder.
Bu bağlantıda ilk transistör kesime gittiği anda diğer transistörde kesinme gidecektir. Çünkü ilk transistör kesimdeyken ikinci transistör basesine bir enerji gitmeyecektir.
Darlington bağlantıdaki akım kazancı hesaplanırken iki transistöründe akım kazançları çarpılır. Mesela akım 1. Transistörün akım kazancı 40 ikinci transistörün akım kazancı 50 darlington çiftinin akım kazancı 50*40 =2000 olacaktır. Darlington baglantı bize aşırı derece fazla kazanç sağlıyor.
Gerilim Geri Beslemeli DC Öngerilim Devresi
Öngerilim devresinde kararlılığı arttırmanın bir diğer yöntemi ise, kollektör-beyz arasına bir geri besleme yolu eklemektir. Bu öngerilim devresinde Q-noktası transistörün betasına çok düşük derecede bağımlıdır.
Transistörün Sağlamlık Kontrolü
Transistörün sağlam olup olmadığının kontrol ettiğimizde aslında ayaklarını da bulmuş oluruz. Transistörün 3 ayağı bulunur ve bunlar Emiter(E), beyz(Base) ve kollektördür(C). Base ayağı tetikleme yani transistörün iletime geçmesini sağlayan ucu olduğu için ilk önce base ucu bulunmalıdır. Ayaklar bulunduğunda transistörün sağlam olup olmadığı anlaşılmış olur. Eğer ayaklarını bulamıyorsak transistörümüz zaten bozuktur. transistörün sağlamlık kontrolü aşağıdaki adımlarla yapılır.
1. Ölçü aleti diyot ölçüm konumuna getirilir ve problar doğru şekilde yerlerine takılır.
2. Problar transistörün rastgele iki ayağına dokundurulur ve ekrandaki değere bakılır. Eğer değer gösteriyorsa ayakların birisi base’dir diyebiliriz. Problardan birini 3. ayağa dokundurun yine değer gösterirse sabit kalan ayak basedir. Yok değer göstermezse değiştirdiğiniz ayak basedir.
3. Eğer değer göstermiyorsa uçları yer değiştirerek tekrar aynı ayaklara dokundurun. Eğer yine değer göstermiyorsa bu iki ayağında base olma olasılığı azdır.
4. Problardan birini diğer ayağa dokundurun. Yine değer göstermiyorsa probları tekrar yer değiştirin. Bu kezde değer göstermiyorsa transistör kesinlikle arızalıdır anlamına gelir.
Ya 2. adımda yada 4. adımda base ayağını bulmuş olduk. Gelelim diğer iki ayak olan E ve C ayaklarını bulmaya.
5. Base ayağındaki probu sabit tutarak diğer iki ayaktaki değerleri okuyun. Bu değerler birbirine çok yakın olacaktır. O sebeple birkaç kez ölçüm yapmanız gerekebilir.
6. Yaptığınız ölçümler sonucunda ayakların birisi küçük değer gösterecektir. Küçük değer gösteren uç kollektör diğeri ise emiterdir.
7. Ayakları bulduktan sonra sıra geldi transistörün tipini bulmaya (PNP yada NPN). Base ucuna bağlı uç eğer siyahsa -siyah uç eksiyi temsil eder- bu durunda base ucunda eksi vardır ve transistörümüz PNP’dir. Eğer kırmızı uç basede ise transistörümüz NPN’tipindedir.
Not 1 : PNP yada NPN olması transistörün polarlanmasını ilgilendirdiği için çok dikkatli olunmalıdır.
Not 2 : Ayaklarda ölçüm yaparken her ölçümde değer gösteriyorsa yada hiçbir ölçümde değer göstermiyorsa transistörünüz arızalıdır demektir. (Tabi ölçü aletinin sağlam olduğuna eminsek)
Not 3 : Bu ölçümleri ölçü aletinin ohmmetre kademesinde de yapabilirsiniz. ama bu durumda unutmayınız ki ölçü aletlerinde ohmmetre konumunda uçlar ters olur. Yani kırmızı (-) ve siyah (+).
Darlington bağlantı ile bilmemiz gereken ilk kavram “kazanç sağlamak için “ kullanılır ve genelde rastladığımız yerler devrelerin çıkışlarında kuvvetlendirici olarak görülürler.
Bu bağlantıda 2 yada daha fazla aynı çeşit transistör (bjt) kullanılır. Baglantı çok basit olup kollektörler birleştirilir. Birinci transistörün emiteri ikinci transistörün basesine bağlanır. Böylelikle 1. Transistör ikinci transistördeki geçişi (iletkenliği) kontrol eder.
Bu bağlantıda ilk transistör kesime gittiği anda diğer transistörde kesinme gidecektir. Çünkü ilk transistör kesimdeyken ikinci transistör basesine bir enerji gitmeyecektir.
Darlington bağlantıdaki akım kazancı hesaplanırken iki transistöründe akım kazançları çarpılır. Mesela akım 1. Transistörün akım kazancı 40 ikinci transistörün akım kazancı 50 darlington çiftinin akım kazancı 50*40 =2000 olacaktır. Darlington baglantı bize aşırı derece fazla kazanç sağlıyor.
Gerilim Geri Beslemeli DC Öngerilim Devresi
Öngerilim devresinde kararlılığı arttırmanın bir diğer yöntemi ise, kollektör-beyz arasına bir geri besleme yolu eklemektir. Bu öngerilim devresinde Q-noktası transistörün betasına çok düşük derecede bağımlıdır.
Transistörün Sağlamlık Kontrolü
Transistörün sağlam olup olmadığının kontrol ettiğimizde aslında ayaklarını da bulmuş oluruz. Transistörün 3 ayağı bulunur ve bunlar Emiter(E), beyz(Base) ve kollektördür(C). Base ayağı tetikleme yani transistörün iletime geçmesini sağlayan ucu olduğu için ilk önce base ucu bulunmalıdır. Ayaklar bulunduğunda transistörün sağlam olup olmadığı anlaşılmış olur. Eğer ayaklarını bulamıyorsak transistörümüz zaten bozuktur. transistörün sağlamlık kontrolü aşağıdaki adımlarla yapılır.
1. Ölçü aleti diyot ölçüm konumuna getirilir ve problar doğru şekilde yerlerine takılır.
2. Problar transistörün rastgele iki ayağına dokundurulur ve ekrandaki değere bakılır. Eğer değer gösteriyorsa ayakların birisi base’dir diyebiliriz. Problardan birini 3. ayağa dokundurun yine değer gösterirse sabit kalan ayak basedir. Yok değer göstermezse değiştirdiğiniz ayak basedir.
3. Eğer değer göstermiyorsa uçları yer değiştirerek tekrar aynı ayaklara dokundurun. Eğer yine değer göstermiyorsa bu iki ayağında base olma olasılığı azdır.
4. Problardan birini diğer ayağa dokundurun. Yine değer göstermiyorsa probları tekrar yer değiştirin. Bu kezde değer göstermiyorsa transistör kesinlikle arızalıdır anlamına gelir.
2. Problar transistörün rastgele iki ayağına dokundurulur ve ekrandaki değere bakılır. Eğer değer gösteriyorsa ayakların birisi base’dir diyebiliriz. Problardan birini 3. ayağa dokundurun yine değer gösterirse sabit kalan ayak basedir. Yok değer göstermezse değiştirdiğiniz ayak basedir.
3. Eğer değer göstermiyorsa uçları yer değiştirerek tekrar aynı ayaklara dokundurun. Eğer yine değer göstermiyorsa bu iki ayağında base olma olasılığı azdır.
4. Problardan birini diğer ayağa dokundurun. Yine değer göstermiyorsa probları tekrar yer değiştirin. Bu kezde değer göstermiyorsa transistör kesinlikle arızalıdır anlamına gelir.
Ya 2. adımda yada 4. adımda base ayağını bulmuş olduk. Gelelim diğer iki ayak olan E ve C ayaklarını bulmaya.
5. Base ayağındaki probu sabit tutarak diğer iki ayaktaki değerleri okuyun. Bu değerler birbirine çok yakın olacaktır. O sebeple birkaç kez ölçüm yapmanız gerekebilir.
6. Yaptığınız ölçümler sonucunda ayakların birisi küçük değer gösterecektir. Küçük değer gösteren uç kollektör diğeri ise emiterdir.
7. Ayakları bulduktan sonra sıra geldi transistörün tipini bulmaya (PNP yada NPN). Base ucuna bağlı uç eğer siyahsa -siyah uç eksiyi temsil eder- bu durunda base ucunda eksi vardır ve transistörümüz PNP’dir. Eğer kırmızı uç basede ise transistörümüz NPN’tipindedir.
6. Yaptığınız ölçümler sonucunda ayakların birisi küçük değer gösterecektir. Küçük değer gösteren uç kollektör diğeri ise emiterdir.
7. Ayakları bulduktan sonra sıra geldi transistörün tipini bulmaya (PNP yada NPN). Base ucuna bağlı uç eğer siyahsa -siyah uç eksiyi temsil eder- bu durunda base ucunda eksi vardır ve transistörümüz PNP’dir. Eğer kırmızı uç basede ise transistörümüz NPN’tipindedir.
Not 1 : PNP yada NPN olması transistörün polarlanmasını ilgilendirdiği için çok dikkatli olunmalıdır.
Not 2 : Ayaklarda ölçüm yaparken her ölçümde değer gösteriyorsa yada hiçbir ölçümde değer göstermiyorsa transistörünüz arızalıdır demektir. (Tabi ölçü aletinin sağlam olduğuna eminsek)
Not 3 : Bu ölçümleri ölçü aletinin ohmmetre kademesinde de yapabilirsiniz. ama bu durumda unutmayınız ki ölçü aletlerinde ohmmetre konumunda uçlar ters olur. Yani kırmızı (-) ve siyah (+).
Not 2 : Ayaklarda ölçüm yaparken her ölçümde değer gösteriyorsa yada hiçbir ölçümde değer göstermiyorsa transistörünüz arızalıdır demektir. (Tabi ölçü aletinin sağlam olduğuna eminsek)
Not 3 : Bu ölçümleri ölçü aletinin ohmmetre kademesinde de yapabilirsiniz. ama bu durumda unutmayınız ki ölçü aletlerinde ohmmetre konumunda uçlar ters olur. Yani kırmızı (-) ve siyah (+).
Yorumlar
Yorum Gönder